Co szkodzi powietrzu w stolicy?
W metropoliach jak Warszawa głównymi źródłami zanieczyszczenia są:
- transport drogowy, który odpowiada za wysokie stężenie dwutlenku azotu (NO₂), a wzdłuż korytarzy komunikacyjnych - także za wysokie stężenie szkodliwych pyłów,
- oraz indywidualne ogrzewanie budynków paliwami stałymi (węgiel/drewno), które z kolei powoduje nasycenie powietrza pyłami zawieszonymi PM2.5 i PM10.
Globalne analizy, w tym Światowej Organizacji Zdrowia, od lat jasno wskazują, że zanieczyszczenie powietrza jest jednym z kluczowych czynników ryzyka rozwoju chorób układu krążenia, udarów, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy i nowotworów.
Stopniowa poprawa, ale wciąż istotne wyzwanie
Dane z miejskich urządzeń pokazują, że jakość powietrza w Warszawie systematycznie się poprawia. W stolicy wdrażana jest m.in. Strefa Czystego Transportu. Jest też - obowiązujący od października 2023 roku - zakaz palenia węglem. Do końca 2024 roku aż o 90% udało się zmniejszyć liczbę kopciuchów w Warszawie. Na całym Mazowszu trwa też etapowe wygaszanie użycia węgla. A miasto planuje dalsze działania, które mają przyczynić się do redukcji zanieczyszczenia.
- Zanieczyszczenie powietrza pozostaje istotnym wyzwaniem środowiskowym, które nadal wpływa na jakość życia mieszkańców Warszawy. Realizacja projektu pn. „Evidence-based Warsaw’s Health 3.0: Expanding Health Surveillance and Air Quality Monitoring for Actionable Urban Health Insights” dostarczy danych potrzebnych do podjęcia kolejnych kroków ku jego poprawie - mówi prof. Mariusz Panczyk z Zakładu Edukacji i Badań w Naukach o Zdrowiu, kierownik merytoryczny rozpoczętego projektu.
I podkreśla, że największe ryzyko rozwoju chorób, które wynikają z wdychania zanieczyszczonego powietrza dotyczy dzieci i młodzieży, osób starszych, kobiet w ciąży oraz osób z chorobami przewlekłymi. Wrażliwsze są także społeczności o niższym statusie społeczno-ekonomicznym oraz osoby mieszkające w pobliżu ruchliwych ciągów komunikacyjnych.
Co będą analizować naukowcy?
– W ramach projektu będziemy analizować dane z czujników i zasobów miejskich oraz rozwijać modele prognostyczne, uwzględniające warunki pogodowe i zmienne środowiskowe – tłumaczy prof. Mariusz Panczyk. – Następnie będziemy pracować nad ujednoliceniem metodologii raportowania jakości powietrza w Warszawie.
Ważnym elementem projektu jest połączenie nowych danych z systemem monitorowania zdrowia mieszkańców. Pozwoli to na rozbudowanie opracowanego przez naukowców dashboardu, który wskazuje, jakie są potrzeby zdrowotne mieszkańców, oraz uwzględnienie w nim dodatkowych świadczeń profilaktycznych.
Wszystkie te wskaźniki, zebrane razem, są kluczowe dla samorządu przy podejmowaniu decyzji dotyczących programów prewencyjnych i inwestycji w obszarze zdrowia, które finansuje miasto.
Interaktywny dashboard zdrowotny, jak i system monitorowania stanu zdrowia mieszkańców m.st. Warszawy to efekty wcześniejszej współpracy WUM i Warszawy w Partnerstwie dla Zdrowych Miast. Strona internetowa z informacją o wcześniejszej współpracy WUM i Warszawy
Projekt na rzecz pozytywnych zmian
– Stały, zintegrowany monitoring zdrowotny miasta, oparty na ustandaryzowanych danych, a także otwarty dostęp do kluczowych wskaźników to tylko niektóre z długofalowych efektów prowadzonych przez nas działań – podkreśla nasz ekspert.
Twarde dane, jakie uda się uzyskać dzięki współpracy naukowców i stolicy, będą solidną podstawą dla władz miasta do zmian w zakresie polityki miejskiej - w tym transportowej i przestrzennej. Zmiany te pozwolą stopniowo ograniczać ekspozycję populacji i zmniejszać liczbę zgonów oraz zachorowań związanych z zanieczyszczeniem powietrza.
A dalsza współpraca w sieci Partnership for Healthy Cities jest szansą na przyspieszenie wdrażania skutecznych interwencji, które poprawią zdrowie mieszkańców tych miast.
Kto będzie realizował projekt
Warszawski Uniwersytet Medyczny (lider: Zakład Edukacji i Badań w Naukach o Zdrowiu; partnerzy na WUM: Zakład Zdrowia Publicznego, Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii oraz Studium Etyki i Prawa Medycznego), Urząd m.st. Warszawy (w szczególności Biuro Strategii i Analiz oraz Biuro Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej), a także eksperci ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Artura Badydy.
Porozumienie, na mocy którego Warszawski Uniwersytet Medyczny został partnerem naukowym Warszawy w Partnerstwie dla Zdrowych Miast zostało podpisane w 2023 r.