Jaskra – postępujące uszkodzenie włókien nerwu wzrokowego
Jaskra nazywana jest często „cichą złodziejką wzroku”, ponieważ najczęściej nie daje żadnych objawów. Wykrycie jej na wczesnym etapie jest bardzo ważne, ponieważ pozwala zahamować jej rozwój i zachować pacjentowi widzenie.
Termin „jaskra” odnosi się do grupy chorób, których wspólną cechą jest postępujące uszkodzenie włókien nerwu wzrokowego. Efektem tych uszkodzeń́ są̨ charakterystyczne zmiany w tarczy nerwu wzrokowego oraz typowe ubytki w polu widzenia. Nieleczona jaskra prowadzi, zwykle bezobjawowo, do całkowitej destrukcji nerwu wzrokowego i nieodwracalnej utraty widzenia.
Największy odsetek osób chorych na jaskrę to pacjenci starsi – szacuje się, że cierpi na nią około 2 procent populacji powyżej 45 roku życia. – Jednak jaskra nie zna wieku i może dotknąć również młodszych pacjentów. Wbrew powszechnemu postrzeganiu jaskry jako choroby osób starszych, przypadki zachorowania u młodych nie należą do rzadkości – mówi prof. Jacek Szaflik, kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki WUM, dyrektor SP Klinicznego Szpitala Okulistycznego, Prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
Jaskra nosi cechy choroby dziedzicznej. Występowanie jej w rodzinie wiąże się z wielokrotnie wyższym ryzykiem zachorowania. Szczególnie dotyczy to krewnych pierwszego stopnia.
Do podstawowych czynników ryzyka zachorowania na jaskrę zalicza się: wiek powyżej 40. roku życia, choroby kardiologiczne, obecność jaskry w rodzinie, zaburzenia krążenia obwodowego (objawiające się jako tzw. „zimne stopy, zimne dłonie”), krótkowzroczność, stres. Niezależnie od głównych czynników ryzyka, profilaktyczne badanie w kierunku jaskry zalecane jest każdej osobie, która od roku nie była u okulisty.
Główną rolę w rozwoju jaskry odrywa podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zależy ono od stanu równowagi między produkcją i odpływem cieczy wodnistej. Ciecz wodnista, stale produkowana w oku, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie narządu, opuszcza gałkę oczną i dostaje się do krwiobiegu w miejscu nazywanym kątem przesączania. Jeżeli odpływ płynu jest utrudniony, wzrasta ciśnienie wewnątrzgałkowe, co prowadzi do ucisku na nerw wzrokowy. Konsekwencją tego procesu jest zanik włókien nerwowych, prowadzący do ograniczenia pola widzenia i, w końcowym etapie, do ślepoty.
Leczenie jaskry – farmakoterapia czy zabiegi?
Jedynym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka progresji jaskry jest ciśnienie wewnątrzgałkowe. Leczenie jaskry opiera się głównie na podawaniu leków – przede wszystkim w postaci kropli, obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz leków zwiększających przepływ krwi w naczyniach odżywiających nerw wzrokowy.
- W przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego, braku współpracy pacjenta w regularnym przyjmowaniu leków bądź w zaawansowanych stadiach choroby wykonujemy zabiegi laserowe lub chirurgiczne. W Klinice przeprowadzamy nawet kilka zabiegów przeciwjaskrowych dziennie. W zeszłym roku, pomimo pandemii, wykonaliśmy ich 360 – mów prof. Jacek Szaflik.
W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych zabiegów przeciwjaskrowych. Są coraz mniej inwazyjne i sięgamy po nie coraz częściej, także w mniej zaawansowanych stadiach choroby. Wśród dostępnych nowatorskich sposobów wyrównywania ciśnienia w oku w Katedrze i Klinice Okulistyki WUM wykonywane są między innymi: wszczepienie implantu Preserflo, zabiegi przetokowe, zabiegi setonowe (implanty Ex-press) oraz kanaloplastyka.
Terapia jest dobierana indywidualnie dla każdego pacjenta. Zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania jaskry, a także wieku, obecności przewlekłych chorób ogólnoustrojowych i okulistycznych.
- Żeby leczenie jaskry było skuteczne, należy je odpowiednio wcześnie wdrożyć. To jedyny sposób, aby zatrzymać chorobę – podsumowuje prof. Szaflik.
Regularne wykonywanie badań diagnostycznych – jedyny sposób zapobiegania utracie widzenia z powodu jaskry
Badanie przesiewowe pod kątem jaskry polega na pomiarze ciśnienia wewnątrzgałkowego, badaniu dna oka oraz badaniu grubości rogówki. Nie są to procedury dla pacjentów bolesne czy nieprzyjemne, a mogą uratować wzrok. Wizyty kontrolne powinny odbywać się raz na 2-3 lata, a w przypadku osób z grupy podwyższonego ryzyka co 6-12 miesięcy. Tylko dzięki regularnym wizytom u okulisty można wcześnie zdiagnozować chorobę i rozpocząć odpowiednie leczenie.
Strona kampanii „Polscy Okuliści Kontra Jaskra”: https://www.tydzienjaskry.pl/